Iwona Demko i Bartek Jarmoliński to artyści od dawna badający w swej twórczości obszary stereotypowego postrzegania we współczesnym społeczeństwie, w tym w sztuce, ról kobiecych i ról męskich. W ich twórczości często męski/kobiecy wzorzec osobowy akceptowany w patriarchalnie skonstruowanym systemie społecznym poddawany jest krytycznej analizie. Przy czym wielokrotnie artyści ci czynią to sięgając po środki wyrazu balansujące na pograniczu żartu, groteski czy ironii.
„Pół żartem, całkiem serio” to projekt, w ramach którego tandem Demko/Jarmoliński tworzy szereg kolaży, gdzie w dowcipny sposób pokazany jest proces dekonstrukcji schematu bezwładnie wtłaczającego tak kobiety, jak i mężczyzn w pułapkę stereotypu. Materiałem wyjściowym prac są fotografie przedstawiające znanych artystów. Demko i Jarmoliński modyfikując postaci z fotografii demaskują nieprzystawalność schematu do rzeczywistości, w tym przede wszystkim nieadekwatność wartościowania działań i cech obu płci.
W pracach Iwony Demko kobiety zyskują odebraną im przez schemat pojmowania ról społecznych podmiotowość. W cyklu "Realna niemożliwość" artystka zastępując w fotografiach twarze mężczyzn twarzami kobiet symbolicznie przywraca ich obecność w sztuce czy też po prostu - obecność. Przy czym dekonstruując schemat jednocześnie bawi się nim. Doceniając wagę języka i to, że to właśnie w języku dokonuje się wartościowanie wszelkich działań, swoim bohaterkom nadaje nazwiska „wymazanych” poprzedników używając żeńskich ich odpowiedników (Xawera Dunikowska, Władysława Jarocka i in.). Demko jasno wskazuje, że to, co „wielkie” w męskim wydaniu, jest tym samym w wydaniu damskim, a płeć nie ma tu wartości konstytutywnej. Ów językowy zabieg jest tu skorelowany z niezwykle ważnym dla artystki i konsekwentnie przez lata przeprowadzonym projektem jej walki o używanie feminatywów w przestrzeni publicznej. W wypadku prezentowanych na wystawie kolaży ważny jest również żartobliwy wydźwięk tego rodzaju językowego zabiegu, który, choć lekko obrazoburczy, rozbawia. Metodą, po którą w swoich pracach często sięga Iwona Demko, i co ma miejsce również w projekcie „Żarty żartami”, jest dowcip, co sprawia, że artystka stawiając widza wobec ważkiego problemu, odsłania nie tylko jego powagę, ale też jego absurd.
Bartek Jarmoliński w swoich pracach sięga po fotografie artystycznych par, w których to mężczyznom tradycyjnie, choć niekoniecznie słusznie, przypisywana jest większa siła twórczego potencjału. Podążając za schematycznie przypisywaną oceną męskiej siły i wagi dokonań Jarmoliński przewrotnie „wyposaża” postaci artystów z fotografii w głowy antycznych posagów. Tym samym symbolicznie obarcza ich odpowiedzialnością za dorównanie idealnemu wizerunkowi herosa nieco żartobliwie polemizując z ideałem męskiej siły. Ironiczny charakter wzmacnia tytuł cyklu „Układ prawie idealny”. Z jednej strony wskazuje, że nie zawsze ciężar ten w dosłownym, ale też metaforycznym sensie mężczyźni są w stanie udźwignąć, z drugiej zaś pokazuje perspektywę oglądu tego rodzaju „układu” z drugiej, kobiecej strony - układu, który artystkom zapewniał możliwość pracy twórczej, ale separował od szansy bycia dostrzeżonym, docenionym, „pełnym” twórcą. Kolażom Jarmolińskiego towarzyszy refleksja na temat konieczności przywrócenia równowagi sił i możliwości oceny dokonań artystycznych bez zbędnego uprzywilejowania jednej ze stron. Jednocześnie, podobnie jak w pracach Iwony Demko, artysta na przetworzonych zdjęciach pozostawiając kobietom ich twarze uwypukla ich obecność, przywraca im osobowość i osobność.
Swoistym podsumowaniem pracy nad projektem wystawy są kolaże wykorzystujące wspólne zdjęcia tandemu Demko/Jarmoliński. Odwrócenie w nich tradycyjnych ról męskich i kobiecych to kolejny żart, ale też kolejny krok do wyrównania szans całkiem serio…
Maria Piątek
Wystawa w Galerii Ta3 czynna w dniach 9-23 października 2020
Oglądanie dostępne po wcześniejszym umówieniu się na stronie FB Kamienica ArtystycznaTa3
Iwona Demko, Artystka rzeźbiarka Teodora Dąbrowska przy rzeźbie przedstawiającej Józefę Piłsudską, marzec 1932.
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Iwona Demko, Posiedzenie Rady Pedagogicznej. Siedzą od
prawej: Władysława Jarocka (Zofia Stryjeńska), Karol Frycz (Balbina Świtycz-Widacka),
Xawera Dunikowska (Maria Pinińska-Bereś), Józefa Mehoffer (Antonina
Rożniatowska), Fryderyka Pautsch (Maria Niedzielska), Wojciecha Weiss (Maria
Jarema), Konstantyna Laszczka (Anna Bilińska-Bohdanowiczowa), Teodora
Axentowicz (Maria Dulębianka), Ignacy Pieńkowski (Anna Wallek-Walewska),
Stanisława Kamocka (Olga Boznańska), Jana Wojnarska (Joanna Grabowska), z boku
siedzi Teofila Certowicz, XII 1933
Wikimedia Commons, Narodowe Archiwum Cyfrowe
Iwona Demko, Władysława Jarocka – artystka malarka, prezeska Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych, dziekana Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, 1927
Twarz: Janina Broniewska – artystka rzeźbiarka.
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Układ prawie idealny, Bartek Jarmoliński, 2020
Układ prawie idealny, Bartek Jarmoliński, 2020
Układ prawie idealny, Bartek Jarmoliński, 2020
